Edep, insanın her şeyi yerince ve gereğince yapması demektir. Bunun en kestirme yolu da insanların en edeplisi olan Allah Rasulü’nün (s.a.v) izinden gitmekle olur.
Çünkü o tüm fikir ve fiillerinde adeta bir edep abidesi olmuştur. Hedefi Allah Teala’nın rızasını kazanmak olan kimse de bu yoldan gitmeli, her işi edebine riayet ederek yapmaya gayret göstermelidir. Çünkü insanı insan yapan en önemli özellik iyi ve güzel adına verdiği çabadır.
Allah Rasulü Efendimiz (s.a.v) bir hadislerinde “Muhakkak ki ameller niyetlere göredir. Ve herkes ancak niyet ettiğinin karşılığını alır” buyurarak bir işin neticesi kadar öncesinin de önemli olduğunun altını çizmiştir. Bizler işlerimizde niyetlerimizi sağlam tutarak ilk basamağı atlarken, işi o niyetin edebine uygun olarak gerçekleştirerek de ikinci basamağı atlamış oluruz. Yani işlerin nakıs olmaması, hayatımızın yolunda gitmesi için, her niyet ettiğimiz hadiseyi edebine uygun gerçekleştirmek gerekmektedir. Allah dostu büyük alimler de bu hususa çok fazla önem vermişlerdir. Büyük alim Abdullah b. Mübarek “Bizler daha çok ilme değil, daha fazla edebe muhtacız” diyerek işin kemiyetinden çok keyfiyetinin gerekliliğini belirtmiştir.
AİLE YAŞANTISINDA EDEBE DİKKAT EDİLMELİDİR
Hayatımızın her anında mühim bir yer tutan edep anlayışımızın en belirgin olması gereken yerlerden biri de aile yaşantımızdır. Çünkü insan, fıtratında hem hayrı hem de şerri barındıran bir yaratıktır. Nitekim yüce Rabbimiz bu hususu Kur’an-ı Kerim’de “Biz gerçekten insanı en güzel bir biçimde yarattık. Sonra onu, aşağıların aşağısına indirdik. Ancak iman edip salih ameller işleyenler başka, onlar için devamlı bir mükafat vardır” (Tin, 4-6) ayetleri ile belirtmiştir. Yani insanın makamını niyet ve amelleri belirlemektedir. Hal böyle olunca unutmamamız gereken husus kimsenin mükemmel olmadığıdır. Bu sebeple özellikle aile yaşantımızda sabır ve müsamaha öncelikli olmalıdır. Eşler birbirine karşı edebe dikkat etmezlerse, karşılarındakinden mükemmel davranışlar bekler ve beklentileri karşılanmadığı takdirde kırıcı tavırlar sergilerlerse evlilikteki edep sınırları ihlal edilmiş olur. Bu sınır kalktığında ise arada saygı ve sevgi olmayan, kavga ve gürültünün yaşandığı, sünnetten uzak yuvalar meydana gelir.
KIZGINLIK ANIMIZDA BİLE EDEBİMİZİ MUHAFAZA EDELİM
Allah Rasulü’ne (s.a.v) gönülden bir bağ ile bağlı olan Hz. Aişe validemizin tavırları evliliğinde edep sınırlarını korumak isteyenlere en güzel örnektir. Bir gün Allah Rasulü (s.a.v) Hz. Aişe’ye (r.a) gelerek “Ey Aişe ben senin bana kızgın olup olmadığını anlıyorum” demiştir. Ve bunu nasıl anladığını soran Aişe validemize; “Benden hoşnut olduğunda ‘Muhammed’in Rabbine yemin ederim’ diyorsun. Bana kızdığında ise ‘İbrahim’in Rabbine yemin ederim’ diyorsun” şeklinde cevap vermiştir. Buna karşılık Aişe validemiz ise “Doğru söylüyorsun. Fakat ben adını dilimle anmasam bile kalbimle anarım” karşılığını vermiştir. Bu hadise tüm mümin çiftlere örnek olacak nitelikte güzel bir edebi barındırmaktadır. Aişe validemiz bazı durumlarda insanlığının gereği öfkesine hakim olamasa dahi bunu asla kırıcı bir üslupla dile getirmemiş, hiçbir zaman kötü sözler sarf etmemiş yahut sesini yükselterek kimseyi incitmemiştir.
Eşler arasında da edep konusu böyle hassas bir dengede olmalı, kişi hem sözünü hem fiilini önce gönül süzgecinden geçirmeli, hassas bir terazi ile davranışlarını tartıp öyle harekete geçmelidir. Çünkü yolumuz edep yoludur. İlerlemek isteyen, rıza-i ilahiye ulaşmak isteyen her mümin öncelikle edep sınavını vermelidir. Belirttiğimiz gibi bu sınavda da ilk olarak aile yaşantısında geçer not almalıdır. Daha sonra da edep timsali kimseler örnek alınmalı, onların yaşantısı gibi bir hayat yaşamaya çalışılmalıdır. Çünkü kurtuluş ancak edebimizi muhafaza etmek ve edep abidesi mükemmel insanların elinden tutup onların edebi ile edeplenmekle olur.
