görünmek görenden bağımsız düşünülemez. bir gören olmadığı sürece görünülemez. bir kimse, "olduğu gibi" görünebilmek için ya onu görenin algısını da kontrol edebilmeli ya da karşısındakinin onu olduğu gibi gördüğüne emin olmalıdır. insanoğlu karşısındakini kendi değerlerinden bağımsız, taşıdığı yargıları bir kenara bırakarak göremeyeceği için insanlar arasında kimse "olduğu gibi" görünemez.
insanın "göründüğü gibi" olması ise korku vericidir. binlerce apayrı gözün yüzlerce ayrı kurguyla şekillendirdiği insan eğer göründüğü gibi olmaya kalkarsa ya difüzyona uğrar ya da kendini hepten terk eyler.
yani, birilerine olduğumuz gibi görünmeye ya da göründüğümüz gibi olmaya çalışmak ütopik safsatadır.
peki mevlana bunu göremeyecek kadar kör müdür? hiç sanmıyorum.
öyleyse, "ya olduğun gibi görün ya göründüğün gibi ol" lafı, temelini, yaratıcının herşeyi gördüğü inancından mı alır? yani, "bu söz insanlararası ilişkilere dolaylı yoldan bağlanır. çünkü mevlevik sistemde asıl gören allah'tır ve onunla samimiyet kurulduğunda kendinle samimiyet kurmuş olursun." desem doğru bir anlayış geliştirmiş olabilir miyim? sanıyorum ki hayır. çünkü, "allah zaten herşeyi olduğu gibi görüyorsa, bir insanın o'na, olmadığı gibi görünme şansı var mıdır?" sorusuna "hayır" cevabı vereceğimize göre... bu tavsiyenin geçerliliğini yok etmektedir. çünkü bu lafın çıktığı inanca göre "allah her şeyi görür"...olduğu gibi...
gelelim başka bir sebep arayışına: olduğum gibi görünüp, göründüğüm gibi olacağım kişi kendim miyim? kendime olduğum gibi görünebilir miyim? yüceltmeden ve yermeden? göründüğüm gibi olabilir miyim kendime? hayal ettiğim gibi olabilir miyim? ........evet, ben bunu sevdim. bu sözden anladığım da bu. yani, "nasıl diliyorsanız öyle olun, nasıl biliyorsanız öyle yapın.." demektir mevlana'nın "ya olduğun gibi görün ya göründüğün gibi ol" lafı. peki ama o zaman mevlana neden bana olduğum gibi görünmemi ya da göründüğüm gibi olmamı öğütlüyor. belki canım bunların hiç birini istemiyor ve ben bu lafı uygulayacak biri de değilim? bana şöyle böyle ol diyerek beni çağırdığı yerde belki de görünmediğim bir şey olmaya davet ediyor......... neyse, son kısımdan emin değilim. her halikarda ben zaten olduğum gibi görünüyorum -kendime- ve göründüğüm -yani kendimi gördüğüm- gibi oluyorum........ bunun çıkışı yok ki. bence "ya olduğun gibi görünürsün ya göründüğün gibi olursun ... ya da kendine yalan söyleyen iğrenç yalancının tekisin." demiş oluyor.
"şevkat-ü merhamette güneş gibi ol,
kusurları örtmede gece gibi ol,
sehavet-ü cömertlikte deniz gibi ol,
hiddet-ü asabiyette ölü gibi ol,
tevazu ve mahviyette toprak gibi ol,
ya olduğun gibi görün,
ya göründüğün gibi ol" sözün bittiği yerde.
